Prof. Dr. Fevzi Şentürk
Maküla Deliği Nedir?
Maküla deliği, gözün arkasındaki retina tabakasında, merkezi görmeden sorumlu olan maküla bölgesinde oluşan küçük bir yırtık ya da deliktir. Bu durum özellikle keskin, net ve detaylı görmeyi etkiler. Genellikle bir gözde görülür ve zamanla ilerleyebilir.
Maküla, okuma, yüz tanıma ve ince işlerle ilgili görme işlevlerinin merkezidir. Bu bölgede oluşan bir delik, görmede ciddi bozulmalara neden olabilir.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Erken evre (Evre 1) bazı maküla delikleri nadiren kendiliğinden iyileşebilir. Ancak çoğu tam kat delik, özellikle Evre 2 ve sonrası, cerrahi olmadan kapanmaz. Erken evrede takip kararı verilebilir, ancak ilerleyen aşamalarda cerrahi gereklidir.
Hayır. Maküla deliği merkezi görmeyi etkiler; okuma, yüz tanıma ve ince detayları görme gibi işlevlerde bozulmaya yol açar. Ancak çevresel (yan) görme genellikle korunur. Yani tam körlük oluşmaz, ama yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyebilir.
Görme düzelmesi kişiye göre değişir. Delik ne kadar eskiyse, düzelme potansiyeli o kadar az olabilir. Ancak erken müdahale edilen vakalarda büyük oranda iyileşme sağlanır. Görmenin tamamen normale dönmesi her zaman mümkün olmasa da netlik ve çarpıklıkta anlamlı iyileşme beklenir.
Hayır. Ameliyat genellikle lokal anestezi ile yapılır ve ağrısızdır. Hastalar ameliyat sırasında rahat hisseder. Sonrasında hafif batma ya da bulanıklık olabilir ama bu geçicidir.
Gaz, göz içinde makülaya baskı yaparak deliğin kapanmasını sağlar. Bu baskının etkili olabilmesi için belirli bir süre baş aşağı, yüzüstü pozisyonda durmak gerekir. Bu sürenin uzunluğu, hastaya ve kullanılan gaz türüne göre değişir.
Evet, nadir de olsa mümkündür. Bir gözde maküla deliği olan hastalarda diğer gözde gelişme riski %10–15 civarındadır. Bu nedenle sağlıklı görünen göz de düzenli olarak kontrol edilmelidir.
Maküla deliği çoğu zaman yaşa bağlı vitreus çekilmesi nedeniyle oluşur. Travma, yüksek miyopi veya retina hastalıkları riski artırsa da, hiçbir belirgin neden olmadan da maküla deliği gelişebilir.
Tedavi edilmezse maküla deliği genellikle büyümeye devam eder. Bu da görme kalitesinin daha da düşmesine neden olur. Ayrıca geç müdahale edilen vakalarda ameliyat sonrası başarı oranı da azalır. Bu yüzden erken müdahale önemlidir.
Neden Oluşur?
Maküla deliği çoğunlukla yaşla birlikte gelişen doğal değişimlerin bir sonucudur. Ancak farklı nedenlerle de ortaya çıkabilir:
Vitreusun (göz içi jelin) makülaya yapışarak çekilmesi
İleri yaş (özellikle 60 yaş üzeri)
Göz travması (darbe)
Yüksek miyopi
Retina dekolmanı sonrası
Diyabetik göz hastalıkları
Bu durum, vitreusun (jel dokunun) zamanla büzülüp çekilmesiyle makulada gerginlik oluşturmasına ve ardından yırtık oluşmasına neden olabilir.
Belirtiler Nelerdir?
Maküla deliği aşağıdaki belirtilerle kendini gösterebilir:
Merkezde bulanık veya çarpık görme
Okuma zorluğu, harflerin eksik ya da bozuk görünmesi
Düz çizgilerin eğri veya kırık algılanması
Görme alanının merkezinde karanlık ya da boş bir nokta (skotom)
Tek gözle bakıldığında bozulmuş merkezi görüntü
Bu belirtiler yavaş yavaş artabileceği gibi, bazı durumlarda daha hızlı ilerleyebilir.
Tanı Nasıl Konur?
Maküla deliği, göz doktorunun yapacağı retina muayenesi ve görüntüleme testleriyle kolayca teşhis edilebilir. En yaygın kullanılan yöntem:
OCT (Optik Koherens Tomografi): Makulada oluşan deliğin derecesi ve boyutu detaylı şekilde ölçülür. Aynı zamanda tedaviye yanıt ve cerrahi sonrası iyileşme süreci de bu yöntemle takip edilir.
Evreleri Nelerdir?
Maküla delikleri 1. evreden 4. evreye kadar sınıflandırılır:
Evre 1: Başlangıç aşaması, genellikle küçük ve geri dönüş şansı vardır.
Evre 2–3: Tam kat deliğin oluştuğu evrelerdir.
Evre 4: Vitreusun tamamen ayrıldığı, daha büyük ve stabil deliklerdir.
Tedavisi Nasıldır?
Maküla deliği kendi kendine iyileşmez. Tedavisi cerrahidir ve genellikle başarılıdır:
✅ Pars Plana Vitrektomi Ameliyatı
Gözün içindeki vitreus jeli alınır.
Maküla üzerindeki zar (ERM veya ILM) dikkatlice soyulur.
Göz içine gaz veya silikon verilir.
Ameliyat sonrası baş pozisyonu önerilir (gaza temas sağlamak için).
Genellikle lokal anesteziyle, aynı gün taburculukla yapılır.
Ameliyat Sonrası Süreç
Görme iyileşmesi birkaç hafta ile birkaç ay arasında sürebilir.
İlk haftalarda yüzüstü pozisyonda durmak gerekebilir (özellikle gaz verilmişse).
Başarı oranı yüksektir (%85–95).
Deliğin kapanmasına rağmen görme tamamen normale dönmeyebilir, ancak ciddi iyileşme mümkündür.
